Specijalistička ordinacija za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju
Čovečija kičma
Kičmeni stub nosi glavu, podupire trup i obuhvata kičmenu moždinu. Karlica predstavlja koštanu vezu između kičme i nogu. Pored sedam vratnih i dvanaest grudnih,kičmeni stub se sastoji i od pet slabinskih pršljenova, krsne i trtične kosti.
Karakteristični oblik kičmenog stuba sa takozvanim fiziološkim prevojima, formiran je još u prvim godinama čovekovog razvoja. Zbog toga kičmeni stub ima izgled velikog slova "S". Ovi prevoji nazivaju se vratna lordose, grudna kvphose i slabinska lordose.
Slabinski deo kičmenog stuba u kojem se bolovi najčešće javljaju, nosi celokupnu težinu gornjeg dela tela, prenoseći je na karlicu prilikom sedenja, odnosno na noge prilikom stajanja, pri hodu i trčanju.
Svoju čvrstinu kičmeni stub dobija od ligamenata i mišića sa kojima on, sa određenog funkcionalnog stanovišta, čini celinu. Zbog postojanja jakog unutrašnjeg pritiska, bez tih ligamenata i mišića, kičmeni disk* bi kao jedna jaka opruga bio istegnut preko svoje fiziološke dužine. Delimična raznolikost u gradnji kičmenog stuba odgovara njenom opterećenju i funkciji. Snažno razvijeni slabinski deo tela pršljenova neophodan je da bi izdržao veća opterećenja koja se javljaju u slabinskom delu kičme.
Posebna anatomska građa tela pršljena, kao glavnog njegovog dela, obezbeđuje njegovu čvrstinu (slika 2).Meka i rastresita unutrašnja građa kosti (spongiosa) ograničena je sa strane spoljnim slojem kosti (periost), a na gornjoj i donjoj površini koštanom pregradom. Priključne površine tela pršljena prema kičmenom disku obrazovane su od hrskavičavog sloja.
Pozadi bočno sa obe strane nalaze se šiljati koštani izdanci: luk pršljena sa šiljastim produžetkom i zglobni nastavak sa zglobnim površinama. Pršljenski otvori nastali spajanjem pršljenskih lukova tvore kičmeni kanal koji nastaje nizanjem pršljenova jednog iznad drugog. Na unutrašnjem omotaču kičmenog kanala raspoređeni su posebni ligamenti. Na pršljenskom luku nalaze se sa svake strane u paru raspoređene dve zglobne površine, obrazovane od zglobnih nastavaka. Preko njih je uspostavljena veza između pojedinih tela pršljenova. Zglobne površine pojedinih kičmenih preseka imaju različite položaje. Na taj način omogućena je raznolika pokretljivost kičmenog stuba. Zglobne nastavke drži zglobna čaura sastavljena od tvrde kapsule sa elastičnim vlaknima: mali zglob pršljena. Otvor pršljena (foramen intervertebrale) je jedan kratak kanal koji obrazuju zadnje bočne površine tela pršljena, gornji i donji zglobni nastavak dva susedna pršljena i jedan deo diska. Visina diska utiče na veličinu pršljenskog međuprostora, a time i na širinu malog kanala. Zbog novostvorenog koštanog tkiva na susednim površinama tela pršljenova i zbog bolesnih promena na delovima zglobova, javljaju se bolovi kao posledica nadraživanja malih nerava ili pritiska na nervne korenove koji odavde napuštaju kičmeni kanal.
Anomalije koje nastaju pri razvoju kičmenog stuba takođe utiču na napredovanje bolesti naročito pri aktivnoj i dugotrajnoj (hroničnoj) prenapregnutosti ligamenata i zbog preopterećenja muskulature.
Pravilno držanje kičme postiže se ispravnim držanjem karlice.Za ravnotežu karlice, preko nogu, odgovorni su mišići kukova. Karlica se zatvara sa donje strane (iz pravca stopala) muskulaturom dna karlice. Uspravan stav i držanje je kod čoveka omogućeno koštanim kičmenim stubom i njegovim posebnim prevojima tesno povezanim sa muskulaturom. Oboljenja i poremećaji u zajedničkom dejstvu pojedinih grupa mišića dovode do promena i pogoršanja uspravnog držanja Ijudi. Iz tog rezultira pogrešno opterećenje kičmenog stuba. Promene u zajedničkom delovanju muskulature imaju za posledicu slabu muskulaturu i oslabljeni oslonac kičmenom stubu. Isto tako isuviše napregnuta muskulatura, koja ne može kad treba dovoljno da popusti, takođe izaziva funkcionalne poremećaje
Muskulatura trupa
Uspravljanjem čoveka kičma je izgubila dve tačke podupiranja. Ona sada mora, kao pokretan štap sastavljen od malih pojedinačnih delova, da se uravnoteži uspravno. Muskulatura preuzima taj zadatak. Dobrim telesnim držanjem muskulatura se štiti od prenapregnutosti.
Na leđima se protežu dva jaka mišićna snopa, desno i levo duž kičmenog stuba, od karlice do glave, u stvari mišići leđa. Mišići su, od dužih i kraćih mišićnih vlakana, tako izgrađeni da se pojedinačni pokretni preseci kičme međusobno podupiru i pri pokretima deluju zajednički. Osim toga, na leđima se nalaze pljosnati mišići, koji su u glavnom koso postavljeni i protežu se od kičme do ramenog pojasa. Oni daju čvrstinu kičmenom stubu, na primer pri podizanju tereta. Slobodan prostor između karlične kosti i grudnog koša napred i sa strane na trupu je popunjen trbušnim mišićima. Oni su međusobno jako isprepleteni. Ovi, kao i leđni mišići, imaju zadatak - između ostalog - da podupiru trbušne organe, pri disanju da ih otpuste i da omoguće uspravljanje tela iz ležećeg položaja. Osim toga, navedeni mišići, zajedno sa leđnim mišićima, omogućavaju uspravno držanje i pomažu pokretanje kičmenog stuba.
Kičmena moždina i nervi
Kičmena moždina je deo centralnog nervnog sistema i treba je posmatrati kao produžetak mozga. Kao što je mozak obuhvaćen i zaštićen kostima lobanje, tako je i kičmena moždina zaštićena kanalom kičmenih pršljenova. Sa njene zadnje i prednje strane izlaze nervna vlakna, koja sastavljena u snop, grade nervne korenove. Kao što su mozak i kičmena moždina zaštićeni, tako su i ovi nervi obavijeni moždanom opnom (dura mater).
Celokupni centralni nervni sistem, naime mozak, kičmena moždina, kao i nervna vlakna koja se iz njih odvajaju okruženi su tečnošću - nervnom vodom (likvor cerebrospinalis).Ovaj tečni omotač pruža dopunsku zaštitu od spoljašnjih nasilnih uticaja. Za razliku od vratnog i grudnog pršljenskog kanala, najveći deo slabinskog kanala ispunjen je većim delom samo nervnim v/aknima. Pošto je kičmena moždina kraća od kičmenog stuba kod odraslog čoveka i završava se u visini drugog slabinskog pršljena, to u vratnoj kičmenoj oblasti izlazi osam nervnih korenova i to većim delom horizontalno, dvanaest nervnih korenova iz grudne kičmene oblasti izlazi koso, a pet nervnih korenova u slabinskoj oblasti kičmenog stuba izlazi skoro vertikaino, dakle, daleko dublje, no što odgovara njihovom prvobitnom mestu u kičmenoj moždini. Korenovi nerava napuštaju kičmeni kanal kroz opisane bočne otvore, međupršljenske otvore. Van kičmenog kanala stvaraju pojedini korenovi nerava spletove, iz kojih izlazi periferni nerv. Kao primer uzima se nožni nerv (nervus ischiadicus) koji je sastavljen iz slabinskih i sakralnih nervnih korenova L 4 do S 3
